استریلیزاسیون گلاوباکس
ضد عفونی و استریلیزاسیون سطوح داخلی گلاوباکس چگونه انجام میشود؟
ضدعفونی و استریل کردن گلاوباکس ها، گام‌های حیاتی برای اطمینان پیدا کردن از محیط داخلی استریل و عاری از هرگونه آلودگی است، به‌ویژه در صنایعی مانند داروسازی، بیوتکنولوژی، علوم غذایی و پزشکی.
چرا ضدعفونی و استریلیزاسیون ضروری است؟
گلاوباکس ها و ایزولاتورها برای جابجایی مواد حساس در محیط های کنترل شده استفاده می شوند. آلودگی می تواند آزمایش ها، فرآیندهای تولید یا کیفیت محصول را به خطر بیندازد. ضد عفونی و استریل کردن منظم محفظه داخلی دستگاه برای ما شرایط زیر را تضمین می کند:
جلوگیری از آلودگی : عاری بودن از میکرو ارگانیسم‌ها و عوامل بیماری‌زا و از بین بردن باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها.
حفظ ایمنی: حفاظت از اپراتورهای آزمایشگاه در برابر عفونت‌های احتمالی و کاهش خطر.
رعایت مقررات : مطابق با استانداردهای روز دنیا و دستورالعمل‌های تعیین شده توسط مراجع بهداشتی و ایمنی،
استریل کردن گلاوباکس های آزمایشگاهی به 2 روش عمده (فیزیکی و شیمیایی ) انجام میشود.
روشهای ضدعفونی و استریلیزاسیون فیزیکی
روش های فیزیکی برای از بین بردن میکرو ارگانیسم ها ، تکیه بر دمای بالا، تشعشع یا فیلتراسیون دارند.
- استریلیزاسیون در دمای بالا (گرمای خشک یا گرمای مرطوب)
اساس کار : دمای بالا، پروتئین های میکروبی و اسیدهای نوکلئیک را از بین می برد.
روش های استریل کردن در دمای بالا:
الف – استریلیزاسیون با حرارت خشک: در این روش اقلام را تا دمای 160 درجه سانتیگراد یا بالاتر به مدت 1 تا دو ساعت در دستگاه استریل کننده حرارت خشک، گرم میشود.
ب – استریلیزاسیون با حرارت مرطوب: از اتوکلاو در دمای 121 درجه سانتی گراد و 15 psi به مدت 15 تا 30 دقیقه استفاده میشود.
⁎ مناسب برای : ابزار و اجزای مقاوم در برابر حرارت.
üمزایا: بسیار موثر، بدون باقی مانده های شیمیایی.
× معایب: برای مواد حساس به حرارت مانند پلاستیک یا لاستیک مناسب نیست.
- استریلیزاسیون با اشعه ماوراء بنفش (UV)
اساس کار: تابش نور UV (طول موج 254 نانومتر) به DNA میکروب ها آسیب می رساند و باعث حذف آنها میشود.
نحوه کار:
لامپ های UV داخل گلاوباکس نصب میشود. سپس سطوح و هوا به مدت 30 دقیقه تا 1 ساعت تحت تابش قرار داده میشود.
⁎ مناسب برای: ضدعفونی سطح و هوا.
ü مزایا: استفاده آسان، بدون مواد شیمیایی.
× معایب: محدود به سطوح در معرض
-استریل کردن سطوح آلوده با استفاده از لامپ UV (فرابنفش) یکی از روشهای موثر برای از بین بردk میکرو ارگانیسم‌ها مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها است. این روش به دلیل عدم استفاده از مواد شیمیایی و سرعت بالا نسبت به سایر روش ها، بسیار محبوب و کارآمد است.
-امواج فرابنفش به دلیل اینکه طول موج کوتاه تری نسبت به نور مرئی دارند به راحتی میتوانند به داخل ویروس و باکتری ها نفوذ کنند و آنها را در کسری از ثانیه از بین ببرند.
-این لامپ ها به عنوان یک عامل ضدعفونی کننده ، قادر به از بین بردن حدودا 99 درصد میکروب های موجود در محیط ( مانند باکتری ها ویروس ها و قارچ ها) هستند.
-امواج نور فرابنفش UV را بر اساس طول موج می توان به چهار گروه زیر تقسیم کرد:
- Vacuum-UV
- فرابنفش UVA
- فرابنفش UVB
- فرابنفش UVC
هر کدام از این محدوده ها کاربرد های مختلفی دارند و در موقعیت های مختلفی استفاده میشوند. برای استریل کردن سطوح داخلی گلاوباکس از لامپ فرابنفش UVC که در مراکز درمانی کاربرد استریل کردن دارد استفاده میشود.
پرتوهای UVC بالاترین انرژی را دارند و می توانند باکتری ها و ویروس ها (به عنوان مثال پاتوژن ها) را از بین ببرند. این یک ابزار قدرتمند در برابر آلودگی زدایی است. زیرا پیوندهای مولکولی را که DNA ویروس ها و باکتری ها را به هم متصل می کنند، از بین می برد.
اکثر فرآیند ضد عفونی و میکروب کشی با استفاده از لامپ های uv در طول موج 254 نانومتر انجام میشود. مواد ژنتیکی در این طول موج بیشترین جذب را دارند. این امر می‌تواند باعث غیرفعال شدن برگشت ناپذیر فرآیندهای رشد عوامل بیماری زا و در نتیجه استریل شدن محیط شود. به این ترتیب، میکرو ارگانیسم ها قابلیت بیماری زایی خود را از دست می‌دهند.
اگر بخواهیم در مورد مزایای استفاده از این نوع لامپ اشاره کنیم میتوان گفت که فناوری نور فرابنفش هم بدون جیوه و هم بدون مواد شیمیایی است و از UV-LED های کم مصرف که برای محیط زیست مضر نیستند برای حداکثر اثر میکروب کشی استفاده می کند.
- فیلتر HEPA/ULPA
اساس کار: استفاده ازاین فیلترهای هوا با راندمان بالا (HEPA) یا هوای بسیار کم نفوذ (ULPA)، میکروارگانیسم ها و ذرات موجود در هوا را حذف می کنند.
-فیلتر های هپا سطح فیلتر کننده زیادی دارند به طوری که میتوان گفت مانع عبورذرات 3/0 میکرون به بالا طراحی و تولید میشود.
– فیلتر های اولپا همانند فیلتر های هپا ساخته میشود ولی نحوه ساخت به طوری است که برای ذرات 12/0میکرون به بالا کاربرد دارند.
نحوه کار:
همانطور که گفته شد از این فیلترها برای تصفیه هوای داخلی دستگاه گلاوباکس استفاده میشود. در این روش به وسیله فن هایی که وجود دارد هوای داخل دستگاه از این فیلتر ها عبور کرده و آلودگی های موجود در هوا را از بین میبرد. عمر این فیلتر ها بر اساس مقدار استفاده دستگاه متفاوت است و باید به موقع سرویس و تعویض گردد.
⁎ مناسب برای: تصفیه مداوم هوا.
ü مزایا: برای استفاده طولانی مدت موثر است.
× معایب: میکروب های چسبیده به سطح را از بین نمی برد.
روش های ضد عفونی و استریلیزاسیون شیمیایی
در روش های شیمیایی از مواد ضدعفونی کننده برای از بین بردن میکروارگانیسم ها استفاده می شود.
1)ضد عفونی به وسیله الکل
مواد رایج: 70 تا 75 درصد اتانول یا ایزوپروپانول.
روش: به وسیله اسپری یا هروسیله ی دیگر، الکل بر بدنه داخلی دستگاه اسپری شده، سپس به وسیله دستمالی تمیز بر روی بدنه دستگاه کشیده میشود تا هر گونه آلودگی که بر سطح وجود دارد از بین برود.
⁎ مناسب برای: ضدعفونی سریع سطوح، دستکش و ابزار.
ü مزایا: سریع، آسان برای اعمال.
× معایب: بی اثر در برابر هاگ. قابل اشتعال
2)استریل کردن به وسیله پراکسید هیدروژن (H2O2)
اساس کار: پراکسید هیدروژن رادیکال های آزاد را برای از بین بردن سلول های میکروبی آزاد می کند.
نحوه کار: از ژنراتور پراکسید هیدروژن تبخیر شده (VHP) استفاده میشود.
در غلظت 30 تا 35 درصد به مدت 1 تا 2 ساعت استفاده شود.
⁎ مناسب برای: استریل کردن سطح و هوا در ساختارهای پیچیده.
ü مزایا: بسیار موثر است، هیچ اثری بر جای نمی گذارد.
× معایب: به تجهیزات تخصصی نیاز دارد. (هزینه بالاتر)
3)استریلیزاسیون اوزن (O3)
اساس کار: اوزن، غشاهای سلولی میکروبی و اسیدهای نوکلئیک را اکسید کرده و از بین می برد.
نحوه کار: از یک ژنراتور اوزن برای تولید اوزن 10-20 ppm استفاده شود.
1 تا 2 ساعت استریل شده و سپس تهویه کامل انجام میشود.
⁎ مناسب برای: استریل کردن هوا و سطح.
ü مزایا: اثربخشی گسترده، بدون نقاط مرده.
× معایب: برای انسان مضر است. نیاز به تهویه مناسب دارد.
4)ضد عفونی کننده های مبتنی بر کلر
مواد رایج: هیپوکلریت سدیم (سفید کننده) یا دی اکسید کلر.
نحوه کار: با غلظت 1% رقیق شده و سطوح یا ابزار را خیس کنید. سپس آن را پاک نمایید.
⁎ مناسب برای: ضدعفونی سطح و ابزار.
ü مزایا: مقرون به صرفه، طیف گسترده.
× معایب: خورندگی فلزات. نیاز به شستشوی کامل .
5) ضد عفونی خودکار با استفاده از مواد شیمیایی
یکی دیگر از روش هایی که امروزه در کمتر گلاوباکس ها میتوان مشاهده کرد ، ضد عفونی خودکاراست.
حال باید دید که ضد عفونی یا استریل خودکار چیست؟
ضدعفونی یا استریل کردن خودکاربه روشی گفته میشود که مواد شیمیایی مورد نیاز برای استریل کردن به وسیله نازل هایی که در سقف محفظه داخلی دستگاه تعبیه شده است ، به بدنه دستگاه پاشش میشود . مواد شیمیایی به وسیله نازل ها و پمپ، ، به درون محفظه داخلی دستگاه پاشیده می شود و منجر به استریل شدن سطوح میگردد. سپس بعد از اینکه به طور خودکار پاشش متوقف شد با استفاده از یک دستمال تمیز داخل محفظه پاک میشود.
نتیجه گیری:
هر روش استریلیزاسیون دارای مزایا و محدودیت‌هایی است که آنها را برای کاربردهای مختلف مناسب می‌سازد. در اینجا به روش های مختلف استریل کردن دستگاه گلاوباکس پرداخته شد. بر اساس شرایط کاری و آزمایش هایی که در گلاوباکس انجام میشود شرایط استریلیزاسیون نیز متفاوت است و باید دید روش مورد نیاز کاربرکدام خواهد بود.
بهترین روش برای استریل کردن در محیط آزمایشگاهی به نوع مواد و تجهیزات، سطح استریلیزاسیون مورد نیاز و نوع میکروارگانیسم‌های هدف بستگی دارد. در اینجا موثرترین و رایج‌ترین روشهای استریلیزاسیون معرفی شده‌اند.